Krajobrazy pierwotne, naturalne, kulturowe, zdewastowane

sniardwyKrajobrazy pierwotne spotykane są we fragmentach, które w naszych warunkach zachowały się tylko w niewielu obszarach na niedostępnych terenach górskich, np. w Tatrach, Pieninach, na Babiej Górze. Krajobrazy pierwotne zachowały się w Polsce niemal wyłącznie w parkach narodowych. Nadają one swoisty charakter tym obszarom, podkreślając ich naturalne piękno i atrakcyjność.

Krajobrazy naturalne reprezentują — obok krajobrazów pierwotnych — mało zmienione przez człowieka środowisko przyrodnicze. Odznaczają się one — mimo prowadzonej gospodarki — niewielkimi zmianami dokonanymi w krajobrazie przez człowieka. Krajobrazy takie dominują w parkach narodowych i większości rezerwatów przyrody.

Oba wymienione rodzaje krajobrazów cechuje korzystny układ warunków przyrodniczych środowiska i nieznaczne zniekształcenie jego elementów.

Krajobrazy kulturowe występują na obszarach, w których — mimo zmian powstałych wskutek gospodarki człowieka  — równowaga biologiczna nie uległa zniszczeniu. Występują one na większości terenów rolniczych, w lasach prawidłowo zagospodarowanych i normalnie użytkowanych, na terenach wiejskich, gdzie sieć osadnicza stanowi naturalny komponent (składnik) krajobrazu.

Krajobrazy zdewastowane, powstają w wyniku niekorzystnych zmian dokonywanych w krajobrazie kulturowym wskutek prowadzenia nieoględnej i krótkowzrocznej gospodarki. Krajobrazy takie — coraz częściej powstające w krajach uprzemysłowionych — są cechą współczesnej cywilizacji.

Niszcząc środowisko przyrodnicze w sposób nieodwracalny, człowiek niszczy tym samym podstawowe warunki własnej egzystencji. Zagadnienie przywrócenia krajobrazom zdewastowanym (głównie w zagłębiach przemysłowych) cech krajobrazu naturalnego stanowi obecnie wielki problem o dużym znaczeniu gospodarczym.

Na każdy krajobraz — oprócz czynników naturalnych — składa się kompleks elementów historyczno-kulturalnych, wynikających z działalności człowieka. Świadectwem tego są rozsiane liczne zabytki, dziś już tak zespolone z krajobrazem, że stanowią nieodłączny jego składnik. Dowodem tej działalności są liczne ogrody, parki, aleje zakładane przez człowieka w różnych okresach i stylach danej epoki. Istotnym elementem każdego krajobrazu są ponadto fragmenty pierwotnej przyrody, tj. ukształtowanie powierzchni i rzeźba terenu w postaci jarów, wąwozów, bram, przełomów rzek, wodospadów, meandrów itp.