Dhaka

Dhaka jest położona na Nizinie Hindustańskiej, u zbiegu Gangesu i Brahmaputry, nad rzeką Buriganga, w środkowej części Bangladeszu. Ten nizinny obszar południowej Azji powstał na terenie dużego podgórskiego wygięcia skorupy ziemskiej, zapadliska tektonicznego na skraju platformy prekambryjskiej Dekanu, wypełnionego osadami rzecznymi, głównie piaskami, mułami, iłami i żwirami (jest to równina aluwialna). Miasto wyrosło niemal w środku ogromnej dżungli, która porastała żyzne niegdyś ziemie delty rzecznej. W miarę rozwoju Dhaki lasy wycinano, zamieniając je w pola uprawne otaczające dziś miasto. Pierwsze wzmianki o mieście jako ośrodku portowym nad Burhi Ganga (żeglowna odnoga Gangesu) pochodzą z pierwszego tysiąclecia n.e. W XVII w. (w latach 1608-39 i 1660-1704) Dakka została stolicą Bengalu w imperium Mogołów oraz ważnym ośrodkiem handlu i produkcji muślinu. W XVII i XVIII w. miasto było jednym z największych na świecie ośrodków rzemiosła i handlu. Później jego znaczenie zmalało na rzecz gwałtownie rozwijającej się położonej niedaleko Kalkuty. W 1765 r. Dhaka dostała się pod kontrolę Brytyjczyków. W latach 1805-12 była stolicą brytyjskiego Bengalu Wschodniego i Asamu w Indiach Brytyjskich. W 1947 r. brytyjskie Indie Zachodnie przestały istnieć. W ich miejsce powstał wolny Pakistan i Indie, a Dhaka, jako część Pakistanu, została stolicą Wschodniego Bengalu, od 1956 r. – Wschodniego Pakistanu, a po jego odłączeniu się, w 1971 r. -niezależnego Bangladeszu. Dhaka leży w strefie klimatu zwrotnikowego wilgotnego z odmianą monsunową. Latem temperatura wzrasta do około 25-30°C (średnia lipca około 29°C), ale upalne dni (ponad 40°C) nie należą do rzadkości. Zimą temperatura wynosi około 19-20°C. W ciągu roku na Dakkę spada 2000-3000 mm deszczu, z czego około 2000 mm w porze deszczowej, która trwa od maja do października. W pozostałych miesiącach opady należą do rzadkości (średnia stycznia około 8 mm), lecz mogą być niezwykle gwałtowne. Bliskość morza i ciepły klimat sprawiają, że wilgotność powietrza dochodzi w mieście nawet do 90%. Charakterystyczną cechą klimatu Bangladeszu, w tym również Dhaki, są katastrofalne cyklony, które tworzą się nad Zatoką Bengalską i występują od maja do listopada, czasem nawet kilkanaście razy w ciągu roku. Dodatkowym zagrożeniem dla mieszkańców jest gęsta sieć rzeczna o bardzo zróżnicowanym rocznym przepływie wód. Przez dolny Ganges przepływa średnio 11 480 m3/s, w tym zimą 1500 m3/s, a latem nawet 56 000 m3/s (poziom wody może podnieść się wtedy nawet o 10 m). Tak duże roczne zróżnicowanie jest przyczyną gwałtownych wezbrań, powiększonych dodatkowo o śnieg topniejący wiosną i latem w Himalajach. Gdy fala powodziowa zderzy się z przypływem morza lub cyklonem, dochodzi do katastrofalnych klęsk. Większe lub mniejsze powodzie występują na terenie Bangladeszu po kilkanaście razy w roku.